In deze rubriek nemen we een kijkje achter de schermen bij de leden van de BIN NL-community. Dit keer bij Marc van der Steeg, gedragsadviseur bij de directie Kennis van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Hij vertelt over hoe het draagvlak voor de toepassing van gedragsinzichten bij de beleidsuitvoering in de afgelopen jaren is toegenomen en waar hij nog kansen voor de toekomst ziet.
Ik ben coördinator gedragsinzichten bij OCW. Vanuit dat perspectief probeer ik kansen te zien en te benutten om gedragsinzichten toe te passen. Dat doe ik niet alleen. Zo werk ik nauw samen met collega’s bij beleidsdirecties, maar ook bij de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Toen we enkele jaren geleden een eerste inventarisatie maakten van de meest kansrijke projecten voor de toepassing van gedragsinzichten, kwamen we namelijk al snel uit bij de studiefinanciering. Daar zijn we een jaar of vijf geleden mee aan de slag gegaan.
Na een eerste succesvolle studie naar het effect van het weghalen van de aanvinkoptie maximaal lenen in het aanvraagscherm voor een studielening, ontstond er op het thema studiefinanciering draagvlak om bij (verbeter)projecten vaker gebruik te gaan maken van gedragsexpertise. Dat resulteerde in een programma met een looptijd van 3 jaar. Een zo’n project ging over het tijdig stopzetten van de OV-studentenkaart om boetes te voorkomen, een ander over bewust lenen en een derde over het reduceren van het aantal telefoontjes en daarmee wachttijden bij DUO. Inmiddels is er ook buiten de projecten uit dit programma een groot aantal andere projecten uitgevoerd, zoals op het terrein van het voorkomen van betalingsachterstanden bij het aflossen van studieschuld, het melden van de partner bij mensen die gebruik maken van de draagkrachtregelingén het tijdig lesgeld betalen in het MBO.
Jazeker! Via uitvoeringsorganisatie DUO hebben we het voordeel van direct contact met de klant, de doelgroep van studenten en oud-studenten. Dat maakt het gemakkelijker om gedragsinzichten direct toe te kunnen passen. In het onderwijs zit er vaak nog een schakel tussen – de scholen, dan wel gemeenten als het gaat om bijvoorbeeld regelingen t.a.v. aanmeldingen voor scholen – en is het directe contact vanuit de overheid met de doelgroep vaak beperkt.
Maar er bestaan zeker effectieve gedragsinterventies die scholen kunnen toepassen om leerlingen te ondersteunen bij het leren of schooluitval te voorkomen. Door kennisdeling van bewezen effectieve interventies proberen we partijen in het onderwijsveld te inspireren om dit soort projecten te initiëren. Op de website van de Gelijke Kansen Alliantie hebben we een online kennisbank gemaakt met daarin ook mooie voorbeelden van gedragsinterventies.
Het begon met een stagiair bij SZW die een gedragsmaster aan het doen was, Leon Prins, met wie ik in gesprek raakte. Hij vertelde een scriptieonderzoek te willen doen naar het niet-gebruik van (sociale) regelingen. We wisten dat dit ook speelde bij de aanvullende beurs. Zo startte het CPB in diezelfde periode een onderzoek naar hoe vaak dit niet-gebruik voorkomt. Dat kwam heel mooi samen.
Uit het CPB-rapport kwam naar voren dat circa een kwart van de rechthebbende studenten de aanvullende beurs niet aanvraagt. Van deze groep leent vervolgens 40% wel. Leon onderzocht de mogelijke effectiviteit van een proactieve e-mail naar toekomstige studenten met daarin meerdere gedragstechnieken op dit aanvraaggedrag.
Wat bleek, een goed vormgegeven e-mail waarin extra wordt gewezen op de lage complexiteit en het lage risico op terugbetalen is het meest effectief voor het verlagen van het niet-gebruik. Deze interventie leidde tot 25% meer aanvragen en 20% meer toekenningen dan in een situatie zonder mail. Een mooi resultaat waar we in een vervolgexperiment nu op voortborduren.
Alleen de toepassing van gedragstechnieken in de correspondentie met (aankomende) studenten is natuurlijk niet voldoende. Een belangrijk neveneffect van het onderzoeksresultaat is dat het aanvraaggedrag prioriteit heeft gekregen binnen de organisatie. Zo zijn we ook gaan kijken naar andere belemmerende factoren in het aanvraagproces en zijn er op basis van gedragsinzichten recent aanpassingen gedaan op de website waar informatie wordt geboden over de aanvullende beurs en in het aanvraagscherm. Daarnaast zijn we een verkenning gestart naar hoe we het systeem – de keuzearchitectuur – in de toekomst mogelijk anders vorm kunnen geven om het niet-gebruik verder terug te dringen. Het Kenniscentrum Psychologie en Economisch Gedrag kijkt daarbij vanuit gedragsperspectief met ons mee.
Ik probeer goed in de gaten te houden wat collega’s bij andere organisaties doen. Ook kijk ik naar kansrijke projecten in het buitenland waar ik van op de hoogte blijf door inspirerende organisaties in het buitenland te volgen, zoals het Britse BI Team dat wereldwijd opereert. Onlangs heb ik de postacademische opleiding Gedragsveranderaar gevolgd, waar ik me in driekwart jaar heb mogen laven aan allerlei gedragsmodellen en gedragstechnieken en daarmee met mede-cursisten concreet aan de slag ben gegaan. Dat helpt mij om mijn enthousiasme te bewaren, maar ook om anderen binnen de organisatie te inspireren.
---
Nieuwsgierig naar het nudge-experiment dat in 2020 is opgezet? Je vindt het project Minder studenten die de aanvullende beurs laten liggen in onze online projectenbank. Voor vragen kun je natuurlijk ook direct met Marc contact opnemen, via:
Marc van der Steeg Senior adviseur bij het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Ben je ook betrokken bij een gedragsexperiment, -interventie of -onderzoek en wil je daar eens iets over vertellen? Neem dan contact op met de community manager, Manoe Mesters.
Deze website maakt gebruik van cookies. Lees meer over cookies in onze cookieverklaring.
Deze cookies verzamelen nooit persoonsgegevens en zijn noodzakelijk voor het functioneren van de website.
Deze cookies verzamelen gegevens zodat we inzicht krijgen in het gebruik en deze website verder kunnen verbeteren.
Deze cookies zijn van aanbieders van externe content op deze website. Denk aan film, marketing- en/of tracking cookies.